یکی شیشه‌ها را پاک می‌کند، یکی کابینت‌ها را سرو سامان می‌دهد و دیگری در حال شستن پرده‌هاست و همیشه، مواد شوینده، پای ثابت خانه تکانی است.
دقیقاً در همین روزها هم، آمار مسمومیت با مواد شیمیایی بالا می‌رود. خیلی‌ها هم به دلیل رعایت نکردن اصول اولیه در استفاده از این مواد دچار مشکلاتی از قبیل اختلالات تنفسی می‌شوند.
توصیه‌های دکتر سیدعلی شریف نیا، جراح و متخصص گوش و حلق و بینی و دبیر کنگره بین المللی بیماری‌های حنجره و اختلالات صوتی که اردیبهشت ماه سال 86 برگزار خواهد شد را در این‌باره بخوانید.
- آقای دکتر، نوروز می‌تواند ما را مریض کند؟
هر کاری، اصولی انجام نشود، می‌تواند آسیب رسان به جسم و روان باشد، مثل همین خانه‌تکانی نوروز. ما می‌خواهیم درباره آسیب‌های ناشی از استنشاق مواد شوینده صحبت کنیم، وگرنه آسیب‌های دیگر از قبیل دردهای عضلانی و حساسیت‌های پوستی و... هم در ماه اسفند شایع می‌شود.
آسیب‌های تنفسی و مخصوصا آسیب به حنجره به‌دلیل استفاده بی رویه وعدم رعایت نکات ایمنی دراستفاده از مواد سفیدکننده و پاک کننده‌های شیمیایی در اسفند ماه شایع‌تر از همیشه است.
در نظافت و خانه تکانی آخر هرسال با خیل عظیمی‌ازبیماران مواجهیم که در اثراستنشاق بخارات این مواد که می‌تواند تحریکات و آسیب‌های جدی و خطرناکی را برای حنجره به دنبال داشته باشد، با گرفتگی صدا و اختلال در تنفس برای درمان مراجعه می‌کنند.
البته مورد بعدی که با تاسف در باره آن صحبت می‌کنم،استفاده روز افزون افراد به خصوص جوانان، از مواد مخدرو محرک شیمیایی و متعاقب آن استفاده از مواد تدخینی مثل سیگار و به خصوص قلیان‌های معطر است.
اینجا باید یادآور شوم که در تعطیلات، نرخ استفاده ازاین مواد هم افزایش پیدامی‌کند که علاوه برمسمومیت‌های شیمیایی واختلالات عصبی،عوارض شدیدی برحنجره و ریه به شکل گرفتگی صدا،تغییر صدا و تنگی نفس به وجود می‌آورد که می‌تواند شیرینی ایام نوروز را به تلخی بدل کند.
در این میان صحبت کردن با صدای بلند، هلهله و شادی همراه با فریاد و یا حتی تشویق ورزشکاران باصدای بلند،به خصوص درکسانی که سابقه سرماخوردگی دارند باعث خون ریزی‌های کوچکی در لبه تارهای صوتی شده (میکروهموراژی) که پس از گرفتگی صدا، ممکن است گره‌هایی موسوم به گره‌های صوتی را ایجاد کند که تنها با انجام عمل جراحی قابل درمان است.
- یک باور عامیانه وجوددارد مبنی بر اینکه پس ازکاربا مواد شوینده، یک لیوان شیر بنوشید. این باورتا چه حدصحیح است؟
از بابت پیشگیری ازعارضه‌ای که برای حنجره و ریه ایجاد می‌شود، باورغلطی است، اما مصرف شیر، اصولا هر زمانی که مسمومیت با مواد شیمیایی به‌دلیل خوردن این مواد وجود داشته باشد، مناسب به نظر می‌رسد.
با این حساب، خوردن شیر را در این روزها توصیه می‌کنم چرا که مواد شوینده‌ای نظیر وایتکس، علاوه بر آسیب‌های ریه و حنجره، مسمومیت‌های داخلی را هم شامل می‌شود.
- شما از روش‌های غلط که باعث ایجاد عارضه می‌شود، صحبت کردید. به نظر شما طرز استفاده صحیح از این مواد شوینده که کمترین آسیب را برای افراد به همراه داشته باشد، چیست؟
بدترین فرم استفاده از مواد پاک کننده و شوینده این است که آنها را با آب گرم مخلوط کنند و یا از آنها در محیط‌های در بسته‌ای که بخار آب وجود دارد، استفاده کنند.
بیماران ما بیشترین عارضه را بعد از استفاده از این پاک کننده‌ها در حمام داشته‌اند و ایجاد بخار توسط مواد شوینده و استنشاق آن برای افراد مشکل زا بوده است.
پس یکی از راههای پیشگیری، عدم استفاده از مواد شوینده در محیط‌های دربسته و جاهایی است که جریان هوا وجود ندارد.
- ماسک‌ها چطور؟ استفاده از آنها تا چه حدمؤثر است؟
باید بگویم که متاسفانه ماسک‌هایی که ما در اختیار داریم چندان کارآمد نیستند، چرا که ذرات مواد شیمیایی موجود، به راحتی از این ماسک‌ها عبور می‌کنند.
بنابراین اگر بخواهیم از ماسک کارآمدی استفاده کنیم، باید بگویم که فقط ماسک‌هایی که در جنگ‌های شیمیایی استفاده می‌شوند، مناسبند! اما ماسک‌هایی را هم که در بازارهست، صددرصد نفی نمی‌کنیم چون هر چند کم اما بازهم، بی تاثیر نیستند.
- پس، چه باید کرد؟
اولین مورد، قطع مصرف بی رویه مواد پاک کننده است.در واقع پیشنهاد این است که از مواد شوینده و پاک کننده‌ای استفاده شود که آسیب کمتری می‌رساند، مثلا استفاده از پودرهای شوینده که آنزیم هم دارند بسیار امن تر از استفاده ازمواد سفیدکننده‌ای است که بخار دارد.
درکل مواد شوینده شیمیایی را که بخار می‌کند، از برنامه تمیزکاری حذف کنید، مگر آنکه در جایی باشید که جریان سریع هوا، بخارات راپراکنده می‌کند. درغیر این صورت هر چقدر هم که احتیاط کنید باز هم آسیب وجود دارد.
- آیا در ست است که تاثیرات مخرب مواد شوینده روی بچه‌هابیشتر است؟
اصولا وضعیت فیزیولوژیک بچه‌ها طوری است که حساس ترند و این عارضه به دلیل کوچکتر بودن تراشه و حنجره بچه‌ها، خطرات به مراتب بیشتری را برای آنها در بر دارد و ممکن است اختلالاتی را ایجاد کند که نیاز به تراکستومی‌برای آنها به وجود بیاید.
یعنی با استفاده از سوراخی درناحیه گردن،تنفس برقرارشود که در این صورت آسیب‌های جدی به ریه و حنجره آنها وارد خواهد شد.
- علایم ایجاد اختلالات تنفسی چیست؟
معمولا عارضه‌های حنجره و تراشه، با دو علامت گرفتگی صدا و تنگی نفس خودش را نشان می‌دهد،که در بعضی‌ها مثل کسانی که زمینه آلرژیک ریوی دارند، ابتدا تنگی نفس خودش را نشان می‌دهد.
اما درکسی‌که سرماخوردگی سه روز پیش را داشته باشد ابتدا گرفتگی صدا به وجود می‌آید. بنابراین احساس تنگی نفس یا گرفتگی صدا نشانه بروز اختلال است.
- بهترین اقدامات بعد از بروز اختلالات حنجره قبل از مراجعه به پزشک؟
اولین وبهترین اقدام پس از بروز اختلال، قرار گرفتن در معرض جریان هوا است چرا که استنشاق هوای تازه، تنفس را تسهیل می‌کند و باعث ایجاد آرامش می‌شود.
استفاده از بخور به خصوص بخور هوای سرد (که به ندرت در خانه‌ها وجود دارد) بسیار کارآمد است، همچنین خودداری از صحبت کردن مثل حرف زدن با تلفن هم می‌تواند مفید باشد، اما بعد از تمام این اقدامات، اگر مشکل برطرف نشد، مراجعه هر چه سریعتر به پزشک، می‌تواند در بسیاری از موارد روند بهبودی را تسهیل کند.
- و آخرین سؤال: خطرناک‌ترین مواد شوینده و پاک کننده کدامند؟
طبیعتاً مواد پاک کننده‌ای که می‌توانند آسیب رسان باشند، انواعی هستند که ایجاد گاز یا بخار می‌کنند.
حتی بد نیست به عنوان یادآوری از حساسیت بیش ازحد افرادی که آسم دارند نسبت به اسپری‌ها صحبت کنیم، چرا که قرارگرفتن در معرض این مواد شیمیایی در برخی از موارد عوارض بسیار شدیدی را در این افراد نشان داده است.
از آنجایی که ماده موثره آنها دارای ترکیباتی از قبیل کلر است و بسیار زود تبخیر می‌شوند، این مواد قادر به ایجاد آسیب برای حنجره خواهد بود.
